การจัดตำแหน่งวางลำโพงข้างซ้ายและข้างขวาสำหรับระบบเสียง stereo เป็นเครื่องมือสำคัญในการปรับจูนเสียงของซิสเต็มผ่านออกมาทางลำโพงแต่ละคู่ แต่ละตำแหน่งในการจัดวางลำโพงในห้องใดๆ จะส่งผลต่อเสียงของซิสเต็มที่แตกต่างกันเสมอ เมื่อทักษะในการฟังมากขึ้น แม้จะมีการเปลี่ยนตำแหน่งวางลำโพงทั้งสองข้างเพียงแค่เล็กน้อย คุณก็จะสามารถรับรู้ถึงความแตกต่างของเสียงที่เกิดขึ้นได้
มีถกกันมานานแล้ว ระหว่างการวางลำโพงซ้าย–ขวาให้อยู่ในลักษณะ “หน้าตรง” (ซ้าย) คือตัวตู้ซ้าย–ขวาอยู่ในลักษณะที่ขนานกัน กับวางให้ตัวตู้มีลักษณะเอียงแผงหน้าของตัวตู้ให้ชี้เข้าหาตำแหน่งนั่งฟังในลักษณะที่เรียกว่า “โท-อิน” (ซ้าย) นั้น แบบไหนให้เสียงออกมาดีกว่ากัน.?
สำหรับคนที่เล่นเครื่องเสียงมานานพอ คงจะได้ยินคำถามลักษณะนี้บ่อยๆ ซึ่งคำตอบที่ได้รับจากคนเล่นทั่วไปและผู้มีประสบการณ์ พบว่าออกมา 2 แนวทาง นั่นคือมีทั้ง “หน้าตรงดีกว่า” และ “โท-อินดีกว่า” สรุปแล้ว แบบไหน (ควรจะ) ดีกว่ากันแน่.??
ผลจากการทดลองเซ็ตอัพและลองฟังจริง
วางลำโพงแบบ หน้าตรง
วางลำโพงแบบ โท-อิน
สองภาพข้างบนคือลักษณะการวางลำโพงสองแบบ ภาพด้านบนคือลักษณะการวางลำโพงแบบ “หน้าตรง” ส่วนภาพที่อยู่ด้านล่างคือลักษณะการวางลำโพงแบบ “โท-อิน” ส่วนจุดสีฟ้า, จุดสีเขียว และจุดสีแดง ที่เห็นอยู่ในทั้งสองภาพนั้น แสดงแทน “ตำแหน่งของชิ้นดนตรี” ที่อยู่ในเพลง
จากการทดลองเซ็ตอัพลำโพงทั้งสองรูปแบบ และทดลองฟังเสียงเปรียบเทียบกัน พบว่า การโทอินโดยเอียงหน้าลำโพงเข้าหาตำแหน่งนั่งฟังทั้งสองข้าง เมื่อเทียบกับการวางลำโพงแบบหน้าตรง จะมีความแตกต่างเกิดขึ้นกับเสียงของซิสเต็ม 3 อย่าง ที่ชัดเจนมาก นั่นคือ 1) เวทีเสียง, 2) ไดนามิก และ 3) ฮาร์มอนิก
ผลที่เกิดกับ “เวทีเสียง“
เมื่อพิจารณาจากจุดสีทั้งสามจุดในภาพที่ลำโพงตั้งหน้าตรงเปรียบเทียบกับภาพที่ลำโพงวางโทอิน จะเห็นว่า ผลที่เกิดขึ้นกับเวทีเสียงคือ ทำให้ตำแหน่งของชิ้นดนตรีทั้งสามชิ้นออกมาต่างกัน ดูจากภาพจะเห็นว่า การวางลำโพงแบบหน้าตรงจะทำให้ตำแหน่งของชิ้นดนตรีมีลักษณะที่ฉีกห่างจากกันมากกว่า ในขณะที่วางแบบโทอินจะทำให้เสียงของชิ้นดนตรีทั้งสามชิ้นมีตำแหน่งที่เบียดเข้ามาอยู่บนพื้นที่บริเวณตรงกลางระหว่างลำโพงซ้าย–ขวามากกว่า ซึ่งภาษาคนเล่นฯ ใช้คำพูดว่า ถ้าวางแบบหน้าตรงจะทำให้ได้ “เวทีเสียง” ที่แผ่กว้าง ลักษณะที่ฉีกออกไปทางด้านข้าง ในขณะที่วางแบบโทอินจะได้เวทีเสียงที่บีบแคบเข้าหาตรงกลาง
อีกอย่างหนึ่งที่พบจากการทดลองเซ็ตอัพและลองฟังเทียบกัน นั่นคือ เมื่อวางลำโพงหน้าตรง จะรับรู้ถึงการจัดเรียงตำแหน่งของชิ้นดนตรีในแนวตื้น–ลึกที่ลดหลั่นกันลงไปลักษณะเป็น “เลเยอร์” ที่แยกเป็นชั้นๆ ได้ง่ายกว่าการวางลำโพงแบบโท-อินที่ทำให้ระยะห่างระหว่างชั้นของเลเยอร์ด้านลึกของเวทีเสียงมีลักษณะที่เบียดกระชั้นกันจนแยกความลึกได้ยาก
ผลที่เกิดกับ “ไดนามิก” + “ฮาร์มอนิก“
หลายคนยืนยันว่า ถ้าวางลำโพงซ้าย–ขวาแบบโท-อิน โดยเอียงแผงหน้าของลำโพงทั้งสองข้างยิงเข้าหาตำแหน่งนั่งฟัง จะให้ “โฟกัส” ของชิ้นดนตรีที่อยู่ในพื้นที่อากาศบริเวณกลางลำโพงที่คมชัดมากขึ้น และเนื้อเสียงจะมีความเข้มมากขึ้นด้วย ซึ่งจากการทดลองพบว่า เมื่อทำการโทอิน โดยเอียงหน้าลำโพงทั้งสองข้างให้ยิงเข้าหาตำแหน่งนั่งฟัง พบว่า ชิ้นดนตรีที่อยู่บริเวณพื้นที่ตรงกลางระหว่างลำโพงจะมีความคมชัดมากขึ้นจริง ซึ่งเป็นเพราะเนื้อเสียงแต่ละชิ้นมันมีความเข้มข้นมากขึ้นนั่นเอง
แต่จากการฟังเปรียบเทียบ พบว่า เมื่อทำการโท-อินลำโพงทั้งสองข้าง มีผลให้การสวิงความดัง–เบาของเสียงหดแคบลง ในขณะที่วางแบบหน้าตรงให้การสวิงความดัง–เบาที่กว้างกว่า ซึ่งตรงนี้มีผลต่อเนื่องไปถึงคุณสมบัติทางด้าน “ฮาร์มอนิก” ด้วย คือเมื่อทดลองเซ็ตอัพและลองฟังเทียบกัน พบว่า เมื่อวางลำโพงหน้าตรง จะได้ยินว่าเสียงของชิ้นดนตรีแต่ละชิ้นมีลักษณะที่ “ทอดปลายหางเสียง” ออกไปนานกว่า ซึ่งมีผลทำให้ฟังแล้วรู้สึกผ่อนคลายมากกว่าการวางลำโพงแบบโท-อิน และยังให้ความรู้สึกว่าเวทีเสียงมีลักษณะที่ “เปิดโล่ง” มากกว่าด้วย
ทั้งหมดนี้คือผลจากการทดลองเซ็ตอัพและทดลองฟังด้วยชุดเครื่องเสียงที่มีคุณภาพดีและแม็ทชิ่งลงตัว ภายในห้องฟังที่มีการปรับจูนสภาพอะคูสติกที่ดี ถือว่าเป็นการนำเสนอผลการทดลองเพื่อประโยชย์ในการพิจารณา แต่ถ้าจะให้ดี ถ้าคุณสามารถสรุปด้วยประสบการณ์ของคุณเองได้จะเป็นบทสรุปที่ดีที่สุด แนะนำให้ทดลองเซ็ตอัพแล้วฟังเปรียบเทียบด้วยตัวของคุณเองด้วย..
**********
